Preekarchief

Preek Paaskerk 15 okt

Ds.Jos van Oord

Teksten  

uit Leviticus 19:18: Heb je naaste lief als jezelf

uit Deuteronomium 6:5Heb de Heer lief met hart en ziel en met inzet van al uw krachten.

En uit Mattheus 22:34-46: LIEFDE TOT GOD,JEZELF EN DE ANDER

Houdt u van uzelf? En jij?

Moeilijk, om dat zo te vragen, om er antwoord op te geven.

 Zelfliefde staat er christelijk niet goed op. Vanwege allerlei calvinistisch erfgoed en protestante gedachten denken velen niet goed van zichzelf en is zelfliefde al snel zelfzuchtig en dus zondig.

Ik Ben het nieuwe boek van Franca Treur aan het lezen. Over een meisje, een vrouw uit een zwaar orthodoxe milieu. De dominee had standaard een paar woorden voor de kinderen. Het ging bijna altijd zo: jonge mensen, kinderen, zijn jullie bezig met de dingen van de Heere.Vliegt het je weleens aan dat je sterven moet. Wij leven vaak zo gemakkelijk. Wij vergeten zo vaak dat we een gedoopt voorhoofd hebben.’ Ook Gina krijgt –hoe kan het anders- een zondig gevoel over zich, schuldig..zondig.
.

Door de psychologie weten we hoe negatief dit kan uitpakken. We weten er alles van.We mogen en moeten nu zeggen dat zelfliefde – voorwaarde, bron, basis, ja voorfase en model is voor iedere andere liefde – en iedere volgende groeifase in de liefde!
Je hebt zo nodig in je leven.
Heb je naaste lief als u zelve.. Spreek dus met liefde over je zelf. Het kan ook ontaarden in narcisme. Dan ben je zo geobsedeerd door jezelf zodat je geen oog meer hebt voor anderen. We komen het nogal eens tegen, in de samenleving,  politici, bij mensen dichtbij.Narcissus was verliefd op zichzelf. Dat liep verkeerd af. Hij verdronk in zijn eigen spiegelbeeld.

 Narcisme, zelfverafgoding, staat liefhebben in de weg, Zelfliefde is iets anders. Je moet van jezelf houden om van en ander te kunnen houden.

Best lastig, zelfliefde. Er komt veel bij kijken, of beter: om de hoek, Het begint met het leren voelen – luisteren naar binnen. Zowel naar je oude pijn, je wond als naar je verlangen – contact maken met jezelf.

Misschien walg je van jezelf. Of leef je met allerlei oordelen en plichten vanuit je ouders, je geloof of de samenleving of zelfs je goede vrienden. Je hebt soms ook therapie nodig om jezelf te leren liefhebben. Elk mens kent die perioden: ik ben dom, ik ben gek, ik doe er niet toe, ik ben niks waard, ik ben mislukt. Ik mag er niet zijn. Ze verscheuren ons. En ik denk dat de enige manier om uit die beknelling te komen is er niet voor weg te lopen, erbij aanwezig te zijn, ze te voelen.

Jezelf liefhebben is dus ALL in. Dus ook die eigenschappen, die donkere kanten, die etiketten die we onszelf opplakken.

En in ieder mens ligt een  hartenkreet verborgen: in ieder hunkert van binnen een hartenkreet: see me feel me touch me – heal me! Het lied van The Who .

Oosterhuis zou zeggen: Delf mijn gezicht op – maak mij mooi!

Als we dat nu ontdekken, die zelfliefde ,met alles wat daar bij hoort de bron is…van alles..dat je zo vol bent van die liefde dat die overstroomt naar de ander.

En dat je ontdekt dat het  de ander het is die je bevestigt. Jij die mij ik maakt.Dat de ander het is die jou kan helpen met leven, met gelukkig zijn.

Die zelfliefde, dat is 1, maar direct daaraan gekoppeld,is er die ander. Een mens wordt pas een mens in het aangezicht van de ander. Dat is 2.

Levinas, de  Franse filosoof wordt binnen dit thema veel geciteerd om dat het zo raak is.. Denk aan je eigen leven en je kunt bijna niet anders dan constateren dat bij belangrijke beslissingen of wendingen, ontmoetingen met bepaalde personen doorslaggevend zijn geweest. Juist dat contact met die ene leraar of dat ene familielid, of dat bijzondere gesprek met een onbekende.De ontmoeting met die ander kan je leven veranderen. Dan kijk je niet als Narciscus in het water en je jezelf ziet, maar dan zie je het gelaat van de ander.

Wat Levinas doet helpt ons om te veel e go te worden of narcist.

Een van de problemen van onze samenlevingen, niet alleen in Nederland maar ook in de rest van de wereld, is dat wij te veel bezig zijn met het ik. Met mijn mening, mijn ruimte, mijn portemonnee, mijn belangen. Dat zie je ook weer in de reacties op de plannen van de regering.

Op alles eigenlijk. We zijn ons relationele vermogen, onze relatie tot anderen, verloren. Om dat weer terug te krijgen, moeten we in navolging van Levinas de rollen omdraaien en meer ruimte maken voor de ander.

We vullen onze ruimte vaak met ons eigen ik, en de ander doet hetzelfde. Zo wordt het onmogelijk om een connectie te maken, en spreken we in feite langs elkaar heen. En is het onmogelijk om verbinding te leggen.

Dus de ruimte om ons heen moet leeggemaakt worden van zowel het ik, als het oordeel van het ik. De tussenruimte die vrij is van oordeel, is vervolgens open voor de ander om zich te presenteren. Zo kan de ander het verhaal van de ander vertellen. Als dat verhaal komt en je je eigen oordeel hebt opgeschort, zijn er altijd momenten van verbinding, want we zijn allemaal mensen.

En dan tref je elkaar. Met de minder mooie momenten, zoals momenten van sterkte en kwetsbaarheid, pijn en vreugde, overwinning en verlies.

Dan gebeurt er iets tussen mensen. Verbinding, gemeenschappelijkheid. .

Levinas was een joodse denker.

Hij liet zich inspireren  door het Jodendom van Jezus’ tijd  Het gebod van de naastenliefde uit Leviticus 19:18 steeds meer centraal komen te staan. Het is opmerkelijk hoe Jezus in zijn antwoord op de vraag van de Schriftgeleerde Deuteronomium 6 vers 5 combineert met Leviticus 19 vers 18 tot één gebod.  Jezus ziet deze twee Schriftgedeelten uit Leviticus en Deuteronomium als één enkel gebod. Dit gebod is in de theologie het ‘dubbele liefdesgebod’ gaan heten.

.We horen bij elkaar, jij en je naaste op je weg.Jezus pleit voor een ruimte waar het gaat om deze gedachte:jij die mij ik maakt. In die ruimte kan het woord liefhebben een werkwoord worden.

Liefhebben  Het wordt hier 2x genoemd. In het woord agape. Een Grieks woord dat je buiten het Bijbelse Grieks niet tegen komt. Liefde als agape is nu juist geen gelukzoekende of zonder meer gelukkig makende liefde. Althans niet in haar intentie. ‘De liefde zoekt zichzelf niet’, zal Paulus zeggen (1 Cor.13:5), maar ze trekt zich het lot en de nood van de ander aan. Zij heeft juist wel oog, oor en hart voor het zwakke in het mensenleven. Dat mijdt en negeert ze niet. Dat ziet ze onder ogen en dat neemt ze op zich. Haar passie is compassie, haar bewogenheid erbarmen. Deze liefde schuwt ook het lijden en het conflictueuze niet.

De liefde betekent hier de vijand of de vreemdeling benaderen en aanspreken, boven sympathie of antipathie uit. Ja, wellicht met het zweet in de handen . . Ze stelt een daad of spreekt een woord. Want deze liefde is in haar kern niet een gevoel, zoals bijna iedereen zegt, maar veeleer een daad,  Zij beoogt verzoening en vrede, niet het eigen geluk. Dat laatste is haar zorg niet. En dan gebeurt er nog iets. Jezus koppelt die agape aan de agape tot God..’

Gelijk. Het woord dat er staat is een sterk woord... Het is net niet een isgelijkteken (homos), maar het is het gelijkwaardigheidsteken (homoios)

- Man en vrouw zijn niet gelijk (homos), maar wel (homoios) gelijk-(w)aardig.

Het moet dus dezelfde kracht hebben, erop lijken, evenveel energie insteken... gelijk opgaan: God met alles wat in je is, liefhebben en je naaste beminnen zoals jezelf.

In de Joodse traditie vindt je beide deelgeboden als kernachtige samenvatting van de wet, maar - in de schriftelijke overlevering die wij hebben vandaag de dag - nooit beide tezamen, en dus nooit zó sterk op elkaar betrokken als bij Jezus.

God en de naaste kunnen wat de liefde betreft nooit elkaars concurrenten zijn.

God liefhebben en de naaste liefhebben: dezelfde energie.

God belangrijk vinden in je leven impliceert dus automatisch aandacht voor de naaste.

En omgekeerd: aandacht voor de naaste komt niet in mindering op aandacht voor God.

Het moeten communicerend vaten zijn...  gaat het één omhoog, dan het ander ook..

Niet ten koste van elkaar, zeker niet tegen elkaar.

Zo ziet het er dus uit: een driehoeksverhouding.

Er is een direct lijn van God liefhebben, jezelf en de ander. Het ene stroomt naar het andere. Gerard Dekker  schrijft in zijn boek Verlicht geloof – met Bonhoeffer als leidraad dat  ‘er voor de ander zijn’ de beleving is van de transcendente..overstijgende. Onze verhouding tot god krijgt een nieuw leven in het er zijn voor de anderen. Geloven is zo leven voor de ander.

De liefde tot God is zo een soort diepste kern van de liefde tot de naaste. Volgens Halik is dat nu precies wat Jezus ons heeft geleerd. Hij heeft de liefde tot God verbonden aan de naaste, ja, die liefde tot God is er in de liefde tot de naaste. De liefde wordt zo geaard.

 God gebeurt, echte liefde gebeurt daar waar we liefhebben.