Regeltjes met of zonder hart, een jeugddienst
Preek over Matteüs 12:1 - 14
Paaskerk Baarn, 27 november 2011
Ds. C. Kruijswijk Jansen
”Hee, mag niet van je geloof hè”. Het is het onderschrift van de cartoon op de voorkant van het liturgieblad. Wat zouden die jongens op de pc doen? Hyvesof facebook? Iemand van de klas beledigende mailtjes sturen, of uitschelden? Of zouden ze naar porno kijken? ”Hee, mag niet van je geloof hè” Heb je dat zelf wel eens, dat je wat doet, of anderen wat ziet doen en dan denkt: mag dat eigenlijk wel? Iets wegpikken uit een supermarkt, dat ziet toch niemand, of iemand die gepest wordt waar jij bij bent.
Het is niet zo gek dat bepaalde dingen niet kunnen, niet mogen. Regeltjes zijn er niet zoomaar, ze hebben eigenlijk altijd te maken met leven, met het mogelijk maken van leven. De Tien geboden zijn van die regels. Ze worden wel ‘tips voor het leven’ genoemd, ‘wegwijzers’. Niet stelen, niet doden, niet echtbreken, de sabbat houden … Om ze goed te begrijpen moet je de geboden waar ‘niet’ in staat eens omdraaien: niet stelen betekent eerlijk zijn, dan wordt het leven immers mooier, niet doden betekent het leven bevorderen. Niet echtbreken wordt meestal verkeerd begrepen. Dat betekent niet dat je niet mag scheiden. Soms is dat alleen maar goed om te doen. Nee echtbreken betekent dat je het mooie tussen twee anderen kapot maakt. Als je de relatie van een ander stuk maakt door met een van die twee een relatie aan te gaan. Je kunt jaloers zijn op de vriendschap van twee anderen en de ander afpikken, dát is echtbreken. Bij het sabbatsgebod staat geen niet, die moet je ‘houden’. En waarom? Omdat altijd maar bezig zijn niet goed is, daar ga ja aan onderdoor. Op z’n tijd een poosje rust is alleen maar gezond. Bovendien is het wel goed om je met regelmaat te bedenken dat het leven niet zo vanzelfsprekend is, je hebt het gekregen, er is Iemand die je draagt!
Regels zijn zo gek niet, je ouders voeden je ermee op. Misschien is dat wel de reden om je ouders te eren, omdat ze je het mooie van het leven proberen bij te brengen. Andersom zullen je ouders ook respect hebben voor jullie. Met regels weet je waar je aan toe bent, het geeft zekerheid, het voorkomt chaos.
Maar het knelt wel eens! Toen ik een jaar of 12, 13 was mocht ik op zondag niet schaatsen. Dat wil zeggen, niet op de ijsbaan: daar zat iemand kaartjes te verkopen. “Die man moet dan voor je werken”, zei mijn vader, “ik heb het liever niet”. Op het ondergelopen weiland in de uiterwaarden van de IJssel mocht ik wél schaatsen, daar werden geen kaartjes verkocht. Het zelfde was het met zwemmen. Niet in het zwembad, wel naar het strand als we met vakantie in Sint Maartensvlotbrug waren. Met ijsjes net zo, liever niet. Gelukkig hadden we al gauw een vriezer.
Zo zochten mijn ouders een weg en probeerden de zondag zo in te vullen dat het een bijzonder karakter kreeg, waardoor je je een beetje bewust werd van het feit dat je mócht leven. Niet alleen vroeger speelde dat. Een paar jaar geleden besloot het woonwarenhuis Nijhoff om op zondag open te gaan. Dat riep het nodige commentaar op in Baarn. De familie Nijhoff kennende weet ik dat ze er zelf ook niet voor waren, maar omdat alle woonwarenhuizen meegingen in de zondagsopening, moesten ze wel meedoen, anders zou dat teveel wekgelegenheid kosten, of erger, dan gingen ze op de fles.
Je vbindt in de bijbel vergelijkbare conflicten over de regels. We lazen dat de leerlingen korenaren opaten op sabbat. Dat is werken, zei men, en er was een conflict. Jezus haalt dan een oude geschiedenis op uit de tijd dat David nog geen koning was. David trok met een groepje ongeregeld door het land, achternagezeten door koning Saul. Als ze honger krijgen gaan ze naar het heiligdom in Nob, daar worden de Toonbroden bewaard, een soort wekelijks broodoffer. David vraag om de broden om de honger te stillen. Na wat protest van de priester krijgt hij ze mee. Als koning Saul ervan hoort, laat hij de priester en z’n hele familie vermoorden… In het evangelie lees je van een vrouw die al 18 jaar gekromd is, dat moet een nare ziekte zijn. Als Jezus haar op sabbat opricht, is het enige commentaar van de omstanders: ‘Had dat niet morgen gekund, het is sabbat vandaag!’ En als hij de man die een verschrompelde hand heeft geneest, ook op sabbat, is het lawaai niet van de lucht. Wat ik echt schrijnend vind is de man in het badhuis Bethesda in Jeruzalem. Twee weken geleden stond ik nog in dat badhuis naar de trappen te kijken waar die man geleden moet hebben, verlamd. Als het water in beroering kwam moest hij te water om te genezen. Hij deed al 38 jaar pogingen, altijd tevergeefs. “Waarom lukt het je niet?”, vroeg Jezus. “Ik heb geen mens”, zei de man, er is niemand, ik ben maar alleen. Als Jezus hem dan op z’n benen zet, staat heel Jeruzalem op z’n achterste benen.
Regels roepen van alles op, net zo goed als wanneer je zegt dat je gelooft. Daar vinden mensen van alles van. In een filmpje van Joëlle (gemeentelid) zal dat duidelijk worden, en ok in een filmpje met interviews op straat in Baarn
…………..
Het boeiende aan Jezus is dat hij zich niets aantrekt van wat mensen ervan vinden. Hij trekt zijn eigen spoor, bedacht op het welzijn van mensen. Liefde gaat vóór regels, laat je hart spreken, liever barmhartig dan hard. Dáárom geneest hij de gekromde vrouw juist op sabbat, vandaag, dat mag geen dag wachten, of júist op sabbat, dat is immers de mooiste dag van de week. Juist daarom geneest Jezus de man met de verschrompelde hand, en de verlamde in Bethesda. Juist op sabbat, omdat de liefde belangrijker is dan de regel. Het kost Jezus wel veel, zijn leven. Hij wordt veroordeeld en gedood aan een kruis. Vanwege zijn liefde. Daarom is het kruis het symbool geworden van de liefde van Jezus voor mensen.
Ik moet tot een afronding komen. Regels zijn meestal wel goed. Je mag niet pesten, respect voor je ouders, en zij voor jou is goed, het is prima dat je jemobiel in de klas uit moet zetten. Maar het blijft afwegen en nadenken of de regels ook goed zijn. Zo is bekend dat in de tweede wereldoorlog mensen wel in gewetensnood kwamen. Als ze een onderduiker hadden, en iemand kwam aan de deur met de vraag of ze onderduikers hadden, dan moesten ze liegen. “Mag je dan eigenlijk wel zeggen dat je geen onderduiker hebt?’”was hun vraag dan. Er was ook een Duitse dominee die geen blad voor de mond nam. Hij gevangen genomen, men zegt dat hij de persoonlijke gevangene van Hitler was, ds Niemöller uit Berlijn. Hij overleefde de oorlog. In een van zijn boeken vertelt hij dat hij wel \door z’n huis liep te ijsberen. Wat moet ik toch doen… In z’n huis hing een tekst aan de muur: “Wat zou Jezus doen?” Hij vertelde dat hij bij die tekst dan bleef staan en tot nadenken kwam. Meestal kwam er dan wel iets uit, zei hij.
Geboden, regels kunnen je helpen om verder te komen. Tycho zal de kern ervan nu lezen, Deuteronomium 6:4-9. “Luister, Israël: de HEER, onze God, de HEER is de enige! Heb daarom de HEER, uw God, lief met hart en ziel en met inzet van al uw krachten. Houd de geboden die ik u vandaag opleg steeds in gedachten. Prent ze uw kinderen in en spreek er steeds over, thuis en onderweg, als u naar bed gaat en als u opstaat. Draag ze als een teken om uw arm en als een band op uw voorhoofd. Schrijf ze op de deurposten van uw huis en op de poorten van de stad.”
Amen.